Дунейпсо Адыгэ Хасэм и IХ Конгрессым хэта лIыкIуэхэм къащта Зэрызыхуагъазэ тхыгъэхэр

Дунейпсо Адыгэ Хасэм и IХ Конгрессым хэта лIыкIуэхэм Урысей Федерацэм и Президентым,
Урысей Федерацэм и Федеральнэ Зэхуэсым ФедерацэмкIэ и Советымрэ Къэрал Думэмрэ
ЗЭРЫЗЫХУАГЪАЗЭ

Урысей Федерацэм и Президент
ПУТИН В. В. деж

Урысей Федерацэм и Федеральнэ Зэхуэсым
ФедерацэмкIэ и Советым и УнафэщI
МАТВИЕНКЭ В. И. деж

Урысей Федерацэм и Федеральнэ Зэхуэсым
 и Къэрал Думэм и УнафэщI
НАРЫШКИН С. Е. деж

Дэ, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и IХ Конгрессым и лэжьыгъэм хэтхэу Урысейм, КъуэкIыпIэ Гъунэгъумрэ Курытымрэ, Европэм хыхьэ къэралхэм, США-м щыIэ адыгэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я лIыкIуэу щытхэм, гузэвэгъуэ ин ди псэм телъщ цIыху мини 100-м щIигъуу Сирие Хьэрып Республикэм щыпсэу ди лъэп­къэгъухэм папщIэ.
Иужьрей зэманым Сирием щекIуэкI зауэм ди къуэшхэм ящыщ куэд хэкIуэдащ, мащIэкъым уIэгъэ хъуахэр, зи унэ-лъапсэхэр, лэжьапIэ IэнатIэхэр зыфIэкIуэдахэр. Псом хуэ­мыдэу дропIейтей Сирием щыпсэу адыгэхэр а къэралым ис лъэпкъ­хэр зэпэщIэзыгъэувэ Iэмэпсымэу къагъэсэбэпыну зыгуэр­хэр зэ­рыхущIэкъум. КъищынэмыщIауэ, Сирием и къэрал кIуэцI Iуэху­хэм хэIэбэ икIи абы щыIэ адыгэхэр Урысейм пэщIэзыгъэувэну хэт къарухэми я щхьэр къаIэт хъуащ.
Сирием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр гу къабзэу къыхущытщ Урысей Федерацэм, я хэкужьым – Кавказ Ищхъэрэм – хуаIэ пы­щIэ­ныгъэхэр ягъэбыдэу. ЩытыкIэ гугъум ихуахэр Урысей Федерацэм щогугъ икIэщIыпIэкIэ дэIэпыкъуэгъу къыхуэ­хъу­ну. Сирием щыIэ адыгэхэм ящыщу щэ бжыгъэхэр хуейщ Кавказ Ищхъэрэм къагъэзэжыну. Апхуэдэ гукъыдэж зыщI ди лъэп­къэгъухэм я бжыгъэм махуэ къэс хохъуэ. Сирием щыпсэу адыгэ­хэр я хэкужьым къагъэзэжыну зэрыхущIэкъур къагуроIуэ икIи даIыгъ Адыгейм, Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым я унафэщIхэм, адыгэу дуней псом тетым.
Сирие Хьэрып Республикэм щекIуэкI зэпэщIэувэныгъэр мамыру зэфIэха хъуным ехьэлIауэ Урысей Федерацэм и уна­фэщI­хэм яIэ Iуэху еплъыкIэхэр нэсу дыдоIыгъ. Абы къыдэкIуэу ди гугъэщ а къэралым щыпсэу ди лъахэгъухэр къегъэлыным и чэзур къэсауэ.
Абы къыхэкIыу дэ фэ лъэIу инкIэ зыфхудогъазэ, Сирием щыIэ адыгэхэр ди лъахэгъуу зэрыщытым щхьэкIэ, Урысей Федерацэм и дамэпкъ ахэр щIигъэувэну, ихъумэну, дэIэпыкъуну, абыхэм Урысейм къагъэзэжыну хуит ящIыну. Иджыпсту Iуэхум игъуэта щытыкIэм тепщIыхьмэ, дэIэпыкъуэгъу хуэныкъуэу зыкъытхуэзыгъэза ди лъэпкъэгъухэр пIалъэ къыхэмыгъэкIауэ Сирием къишыжын хуейщ.
Дэ быдэу ди фIэщ мэхъу апхуэдэ Iуэху зехьэкIэм ди къэралым и пщIэр дуней псом нэхъри зэрыщиIэтынур, Кавказ Ищхъэрэм ма­мырыгъэр, шынагъуэншагъэр, зэпIэзэрытыныгъэр нэхъри зэрыщигъэбыдэнур.
Налшык къалэ.

2012 гъэ, жэпуэгъуэм и 20

Дунейпсо Адыгэ Хасэм и IX Конгрессым
хэтхэм адыгэ лъэпкъым
Зэрызыхуагъазэ

Дэ псори, нэхъыжьхэри нэхъыщIэхэри, цIыхухъухэри бзылъхугъэ­хэри, дызэкъуэзыгъэувэр зы бзэ зэрытIу­ры­лъырщ, зы хабзэ, зы блэ­кIарэ зы адэжь лъахэрэ дызэ­ри­Iэрщ.
Дунейпсо Адыгэ Хасэр зэрыщыIэ илъэс 21-м ди нэгу щIэкIащ зэхъуэкIыныгъэ зыбжанэ. Лъэпкъ зэхэ­щIыкIыр къыщызэщыуа, официальнэу щымыт зэхыхьэхэр къы­щы­хъуа зэмани щыIащ, нэхъ фIэщхъугъуей хъуэпсапIэхэри къы­дэхъулIэфыну дизыгъэгугъа демократие зэхъуэкIыны­гъэш­хуэ­хэми дыхиубыдащ, лъэпкъым ифI зыхэмылъ зэпэщIэувэныгъэ кIыхьлIыхьхэм, ДАХ-м хэт жылагъуэ лэ­жьакIуэхэри, КъБР-м, Адыгейм, КъШР-м я республикэ унафэщIхэри зэгурыIуэу лъэп­къым и къэкIуэнум ирипсалъэу, зэгъусэу Iуэхухэм я хэкIыпIэр къа­гъуэ­тыфу щыщымытам, къари­кIуа­ри дгъэунэхуащ.
Нобэ ди жылагъуэ зэгухьэныгъэми, къапщтэмэ, адыгэ лъэпкъ­ми зэрыщыту, мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхухэр къытпэщылъщ:
1. Иджырей дунейпсо цивилизацэм ди щэнхабзэ, анэдэлъхубзэ, цIыху зэхэтыкIэ зызыужьа диIэу дыхэтын ­хуейщ. Псори зрикIуэ зыу­жьыныгъэ гъуэгум зыкъыхэб­гъэ­щхьэхукIыныр ди зэманым губзыгъагъэкъым, апхуэдабзэу фIым дыхуишэнукъым лIэщIы­гъуэ куэдкIэ ди лъэпкъым зэхуихьэса псэкупсэ беягъхэр иткъу­хьыным, дыхуэ­мы­сакъыу ахэр зыфIэд­гъэ­кIуэдыным. Абы къикIращи, ды­зэ­къуэту зыужьыныгъэм и хэкIыпIэщIэхэм дылъы­хъуапхъэщ.
2. Лъэпкъ кIуэцI зэхущытыкIэхэм я IуэхукIэ дэ псори – къу­лыкъуми увыпIэми емылъытауэ – дызэгурыIуэн хуейщ. ЗэрымыщIэкIэ къэхъуауэ е зыгуэрым къызэщIигъэстауэ жыла­гъуэм къыщыхъу зэпэщIэувэныгъэхэм ДАХ-ми, Адыгэ Хасэхэми, лъэпкъ щэн­хабзэми, Кавказ Ищхъэрэм щыпсэу лъэпкъхэм яку дэлъ зэпыщIэныгъэфIхэми я кIуэ­дыр къикIынкIэ шынагъуэщ. Абы къы­хэкIыу, зэгуры­Iуэм­рэ зэхэщIыкIымрэ вгъэнэхъапэу, адыгэ­ лъэпкъым ифI зыхэлъым сыт щыгъуи фри­гъуэзэну псори фыкъыхудоджэ.
3. Дунейпсо Адыгэ Хасэм и IуэхущIафэ псори хуэу­нэ­тIащ Кавказ Ищхъэрэм, хамэ къэралхэм я унафэщIхэм ядэ­лэ­жьэным. Дэ дрителъхьэщ ди лъэпкъэгъухэр зэгу­ры­Iуэу къэгъуэ­гу­рыкIуэным, мамырыгъэмрэ зэIузэпэ­щы­гъэм­рэ Кавказ Ищхъэрэми, Урысей Федерацэми, Къуэ­кIы­пIэ Гъунэгъуми щы­Iэным.
Ди къалэн нэхъыщхьэхэр хыдолъагъуэ Урысейм щыпсэу псоми ядэщIыгъуу, ягурыIуэу адыгэ лъэпкъым зегъэу­жьы­ным, гушхуапIэрэ ехъулIэныгъэу абы бгъэдэлъ беягъхэр къэкIуэну щIэб­лэхэм яхуэхъумэным, цIыхубэ цивилизацэм ди лъэп­къым хуэфащэ хэлъхьэныгъэ хуищIы­ным.

Налшык къалэ. 2012 гъэ, жэпуэгъуэм и 20

Дунейпсо Адыгэ Хасэм Урысей Федерацэм ис адыгэхэм,
хамэ къэралхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъу псоми
ЗЭРЫЗАХУИГЪАЗЭ

Тхыдэ дахэ зиIэ, гъуэгуанэ кIыхь зэпызыча адыгэ лъэпкъым и хъугъуэ­фIы­гъуэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщщ ди анэдэлъхубзэр. Бзэращ лъэпкъым и псэр. Лъэпкъыр лъэ быдэкIэ увыныр, абы и тхыдэм, гъуаз­джэм, щэнхабзэм зиу­жьы­ныр, цIыхухэм я зэхэщIыкIым зиу­зэ­щIыныр – псори зэ­лъы­тар бзэм иIэ къарурщ. Адыгэ тхыбзэм къикIуа гъуэ­гуанэр кIыхькъым, арщ­хьэ­кIэ абы зыкIи игъэлъахъшэркъым абы и лъа­пIа­гъыр, игъэмащIэркъым и IэфIа­гъыр. Ди лъэпкъым бгъэдэлъ зыужьы­ны­гъэм, щIэны­гъэм, гъэсэныгъэм, щэн­хабзэм я лъапсэщ ди анэдэлъхубзэр.
Анэдэлъхубзэр щIэблэм зэры­ра­гъа­щIэ Iэмалхэр егъэфIэкIуэным, я бзэм дихьэхыу сабийхэм егъэджыным, адыгэхэм ябгъэдэлъ псэкупсэ къулеягъым ахэр ешэ­лIэ­ным, хабзэр Iыгъыным хуэ­лэжьэн хуейщ дэтхэнэ зыри. Лъэп­къым и блэкIари и нобэри къэзыгъэлъагъуэу, и тхыдэр, хабзэр, щэнхабзэр къэкIуэну щIэблэхэм яхуэ­зыхъумэу щыIэр тхыбзэращи, абы сыт щыгъуи гулъытэ хуэ­щIы­пхъэщ.
1936 гъэ лъандэрэ ди тхыбзэм и лъабжьэу къогъуэгурыкIуэ кириллицэр. Ипэ зэманхэм мызэ-мытIэу зэхъуэ­кIы­ныгъэ игъуэтауэ щытащ бзэм и макъхэр къызэрагъэлъагъуэ хьэрфхэм: ар зэми хьэрып тхы­кIэм, зэми латин лъабжьэм хуагъэ­кIуауэ щытащ. Апхуэдэ зэхъуэкIыныгъэ­хэм хуэпабгъэ яхэтщ нобэрей ди лъэп­къэгъухэми. Ар хуэ­гъэпсащ лъэп­къым и къарур хуэмурэ щIэгъэкIуэсыкIыным, адыгэр нэ­гъуэщI лъэпкъхэм яхэгъэ­шыпсыхьы­жы­ным. Зэман кIыхь лъандэрэ зы пIэм­рэ зы щытыкIэмрэ иту зы­зыужь адыгэ­бзэм апхуэдэу удэджэгу хъунукъым. Дуней псом щикъухьа хъуа ди лъэп­къэгъу псори зы бзэкIэ, зы тхыкIэ зиIэ хьэрфы­лъэм къигъэщI бзэкIэ зэпсалъэу, я Iуэху зэрыщIэу псэун хуейщ. Кириллицэр зи лъабжьэу къэгъуэ­гу­рыкIуэ ди анэдэлъхубзэр хуолажьэ а къалэнышхуэм – дэнэкIэ щы­Iэ ди лъэпкъэгъухэри зэпыщIэжа хъуным.
Зы лъэпкъым щыщ цIыху псори, ахэр зы­щыпсэу щIыпIэм емылъытауэ, зы бзэ­кIэ псэлъэныр, тхыбзэ зэхуэдэ яIэныр, я алыфбейхэр зэхуэдэу щытыныр – апхуэдэ Iуэху еплъыкIэхэрщ яIэн хуейр хэкупсэу зызылъытэж псоми. Зэлъэпкъэгъу бзэхэм я алыфбейр зэтегъэхуэн, армыхъумэ зы бзэм тхыкIитI-щы къыхуэ­гъэ­щIын ­хуейуэ аракъым. Ар щыуагъэшхуэ хъунущ икIи адыгэу дунейм тет псори къыхудоджэ зэпэIэщIэ дызэхуэзы­щIыну а Iуэхугъуэм зыщытхъумэну.
Бзэм хуэфэщэн пщIэрэ гулъытэрэ иIэн пап­щIэ, Дунейпсо Адыгэ Хасэм 2003 гъэм унафэ щхьэхуэ къищтащ икIи абы лъандэрэ илъэс къэс гъатхэпэм и 14-м Адыгэ тхыбзэм и махуэр ягъэ­лъапIэ.  Ди анэдэлъхубзэр къэ­кIуэну щIэблэхэм яхуэхъу­мэнымкIэ ари зы хэкIыпIэщ, зы Iэмалщ.
Урысей Федерацэм щызекIуэ хабзэхэм уахэплъэмэ, абыхэм яхэтщ лъэпкъ­хэм я бзэхэм, щэнхабзэхэм зау­жьы­нымкIэ, ахэр къэкIуэну щIэблэхэм яхуэ­хъумэнымкIэ шэсыпIэ хъу къэрал дэф­тэрхэр. Апхуэдэхэщ, псалъэм пап­щIэ, «УФ-м и лъэпкъ ­егъэ­­­джэ­ныгъэ концепцэр», «УФ-м 2020 гъэ пщIондэ игъуэ­тыну социально-экономикэ зыужьыныгъэм теухуауэ» программэр, «Егъэ­джэ­ныгъэм теухуауэ» къэрал хабзэр, нэ­гъуэщI­хэри. Зи гугъу тщIы къэралпсо унэтIыныгъэхэм щIыналъэхэм къащы­топ­щIыкIыж программэ хэхахэр: «УФ-м и лъэпкъ егъэджэныгъэ концепцэм» ипкъ иткIэ ди республикэм щаубзыхуащ «Лъэпкъыбзэхэр зэрадж тхылъхэр егъэфIэ­кIуэн» республикэ программэр. Абы къыщыгъэлъэгъуа унэтIыныгъэхэм я кууа­гъым­рэ езы программэм лъэпкъхэм я деж­кIэ иIэ мыхьэнэмрэ пхуэгъэлъэхъшэну­къым. Ди лъэпкъыбзэм зезыгъэужь зы Iэмалщ КъБР-м и Правительствэм къищта «ХамэщI щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм за­щIэ­гъэкъуэным теухуауэ» республикэ программэр. Абы ипкъ иткIэ хэку­жьым щIэх-щIэхыурэ къыщызэрагъэпэщ хамэ къэралхэм адыгэбзэр щезыгъэдж IэщIа­гъэлI­хэм папщIэ курс щхьэхуэхэр.
Адыгэбзэращ  ди тхыдэр, зетхьэ хабзэхэр, адрейхэм дакъызэрыщхьэщыкI ди лъэпкъ нэщэнэхэр, гупсысэкIэмрэ псэу­кIэм­рэ щIы хъурейм нэгъуэщI лъэпкъыу тетым къезыгъащIэу щыIэр.
Бзэр тIэщIэкIмэ, лъэпкъри кIуэды­жы­нущ.
Дывгъэхъумэ ди анэдэлъхубзэр!
Налшык къалэ.
2012 гъэ, жэпуэгъуэм и 20