Исмел Уэздемыр и фэеплъу
Куэдрэ сымаджа нэужь, и ныбжьыр илъэс 76-м иту дунейм ехыжащ тхакІуэ, публицист, жылагъуэ лэжьакІуэ цІэрыІуэ Исмел Уэздемыр (Оzbay). Дунейм тетыху, зыхуэпсэуари зыхущыIари зыщ — хамэщІ щылъэпкъыныр натІэ зыхуэхъуахэм къызыхэкIар ящIэжу, я лъэпкъым иригушхуэу гупсысэ я щхьэ къыщыгъэушынырщ, хэкупсэ къыхэщІыкІынырщ, ар мыужьыхыжу я гум щыгъэблэнырщ.
Исмел Уэздемыр лъэпкъитІым я къуэщ — адыгэхэми абазэхэми. ТІури къыдалъхуа бзэуэ зэрыщытым, зэхуэдэу зэригъэшэрыуэм Іэмал къритащ лъэпкъитІым я зэхуэдэ Іуэхугъуэхэм гууз-лыуз хуаІэу ирипсэлъэныр, а щІыкІэм тету ахэр нэхъри зэпэблагъэ щІыным телэжьэныр.
Исмел Уэздемыр 1944 гъэм Тыркум хыхьэ Къайсэр щІыналъэм къыщалъхуащ. Курыт еджапІэр къеухри, юрист ІэщІагъэм хуеджэну Анкара дэт университетым щІотІысхьэ. ЕхъулІэныгъэфІхэр иІэу Уэздемыр еджапІэ нэхъыщхьэр къеух икІи илъэс куэдкІэ юристу мэлажьэ.
Исмелыр дэнэ щыІами, зыщыщ лъэпкъыр игъэгъуэщакъым. Абы и къалэмыпэ къыщІэкІа къэхутэныгъэхэр, эссехэр, Іуэтэжхэр, усэхэр «Kafkasya Cultural Magazine», «Yamci» журналхэм, «Kafdagi», «Marje», «Nart» газетхэм къытехуащ. И лъэпкъым зэрыхуэгумэщІыр, Хэкум зэрыпэІэщІэр и гум къызэреуэр, пщэдейрей махуэхэм хамэщІ щыпсэу адыгэхэмрэ абазэхэмрэ зэрыхэувэнум теухуауэ иІэ и гуныкъуэгъуэхэр къызыхэщ защІэщ а тхыгъэхэр.
Ауэ мыкІуэдыжыну Уэздемыр и цІэр лъэпкъ щэнхабзэм къыхэзынэр ипэкІэ зыми имылэжьауэ, нобэр къыздэсми Іуэху ищІу къэзыІэтаи щымыІэу хамэщІ щыпсэу адыгэхэмрэ абазэхэмрэ я ІуэрыІуатэр щызэхуэхьэса, ахэр къыщыхута и лэжьыгъэшхуэхэрщ. Апхуэдэщ, псалъэм папщІэ, «Мифологиемрэ нарт тхыдэжьхэмрэ», «Анадолэм и тхыдэр», «Дунейпсо мифологиемрэ нартхэмрэ», «Кавказ Ищхъэрэ: дыгъуасэмрэ нобэмрэ», «ГукъэкІыжхэр», нэгъуэщІхэри. Исмелым гу зылъита куэдым щІэныгъэр нобэщ щынэсыр. Абы лъэкІащ лъэпкъ зыбжанэм я ІуэрыІуатэхэм и курыхкІэ адыгэ-абазэ ІуэрыІуатэм къришалІэу къэхутэн, къыщІэгъэщын хуей Іуэхугъуэ куэдым я гъунэ ирилъэн.
Исмел Уэздемыр езыр щІэнгъуазэ псо ирикъурт. Хэкум икІа лъэпкъхэм я къекІуэкІыкІам, къуажэхэр зэрытІысам, иужькІэ Уэсмэн пащтыхьыгъуэми Ататюрк и лъэхъэнэми ахэр зэхэзедзэн ящІу щІэрыщІэу зэрызэрахуам — куэд дыдэм щыгъуазэт щІэныгъэлІыр.
Псэууэ лIахэр дунейм зэрытетым хуэдэу, щIым лIауэ псэухэри щIэлъщ, жаIэ. Уэздемыр адыгэми абазэми я тхыдэми, лъэпкъ щIэныгъэми лъэужьышхуэ къыщызыгъанэ цIыху телъыджэщ. И дуней лъагъукIэкIи, и гупсысэ къэIуэтэкIэкIи адыгэм и зэхэщIыкIым зиужьыным хуэлажьэ защIэщ и Iэдакъэ къыщIэкIахэр.
Нэгъэсауэ цІыху гуапэт, цІыху щабэт Исмел Уэздемыр. Абы илэжьамрэ и дуней тетыкІэу щытамрэ уеплъмэ, «адыгэм пщІэ хуищІу лІыфІт» жыхуаІэм хуэдэт. И гур адыгэми абазэми яхуитхьэщIыкIауэ къэпсэууэ зи гъащIэ Iыхьэр зыухыу Тхьэм екIуэлIэжа ди къуэш нэхъыжьым и хьэдрыхэ фIы хъуну дыхуолъаIуэ.
Дунейпсо Адыгэ Хасэ, Къэбэрдей Адыгэ Хасэ,
Шэрджэс Адыгэ Хасэ, Адыгей Хасэ, Абазэ Хасэ, Шапсыгъ Хасэ.
