Дамаск къикIыжа зы унагъуэ

Iуэхур зыIутыр нэхъ IупщIу уегъэ­лъагъу унагъуэм и псэукIэм зэрызи­хъуэжым. Нобэ фэдгъэцIыхуну ди гуа­пэ Теувэжхэ Ридуанрэ Амирэрэ я щIалищыр къыздашэжри къэкIуэжащ, я хъыджэбзыр унагъуэ ихьати, Щам къы­щынащ. НэхъыжьитIыр аргон газ лIэужьыгъуэр къагъэсэбэпурэ гъущI зэпыгъэвэнымрэ унэ зехьэнкIэ Iэзэхэщ, нэхъыщIэр етIуанэ илъэсым нэсауэ юрист IэщIагъэм хуоджэ. Ридуан бжьэдыгъущ, ауэ мухьэжырхэм я нэ­хъыбэм зэрахьэлу, адыгэбзэм и диалект псоми хуэшэрыуэщ. Игу къыдрихьейр къыджиIэну дыщелъэIум, Ридуан къыздикIа щIыпIэмкIэ къыщригъэжьащ:

— Ди нэгум укъиплъэмэ, дыкъы­пы­гуфIыкI щхьэкIэ, ди гум лъыр къы­поткIу. Иджыри къэс дыщыпсэуа къэралым къыщыхъея зауэм хэкIуэдэнкIэ сошынэ абы къина адыгэхэр. Си унэм хьэпшыпу щIэлъыр сщэжри, гъуэгупщIэ зэзгъэпэщауэ аращ. Адыгэу Щам исыр нобэ щытыкIэ хьэлъэм итщ, зэ­пэ­щIэува лъэныкъуитIым яку докIуадэ. Псалъэм папщIэ, ди щIалэр лэжьапIэ макIуэ. ЦIыху къоджэри къыщIеш. «Хэт уэ узителъхьэр, президентыра хьэмэ абы пэщIэтхэра?» КъоупщIыр дэтхэнэ лъэны­къуэм щыщми пщIэркъым, тIуми зауэлI фащэ ящыгъщ. «Фэращ сызителъхьэр», – жыпIэмэ, «НакIуэ-тIэ», – жаIэнурэ узыхуэмей Iуэху гуэрым ухашэфэнущ. Унэм щIэдгъэкIар къыщIы­хьэжыну хьэмэ яхъунщIэну, яубыдыну е яукIыну пIэрэ жытIэу жэщри махуэри дохь.

Къэралым еныкъуэкъуу е президентым зрагъэцIыхужыну хэту апхуэдэ хьэл къадекIуэкIыркъым Сирием ис адыгэхэм. Езы къэралми дахэу зиу­жьыну хуежьат, еджапIэхэр, лэжьапIэ хьэлэмэтхэр къыщызэIуахыу, ауэ къэхъур сыт жыпIэмэ, адрей муслъымэн къэралхэм Америкэм ярищIам еплъын хуейуэ аращ. Мес, Саддам Хъусейн хъунукъым, зыри къыфхуищIэркъым жаIэри ирагъэукIащ. Иджы щхьэ мыхъурэ къэралыр? Я щIыдагъэр къытрахыу, езыхэр зэзауэу къагъэнэну хуейуэ арати – къехъулIащ. Ар дыдэр иращIащ Муаммар Каддафи и унафэм щIэта Ливием. ЦIыхур щыма­щIэу, тыншу, къулейуэ щыпсэу къэралт Ливиер. Хьэрып къэрал зытIущ къэнащ, езыхэм я жыIэм щIэт цIыху и уна­фэщIу щымыту, Башар Асади абы яхэтуи, аращ къыщIеныкъуэкъур. «Мыр щIэ ­икIэщIыпIэкIэ», – жаIэри къытра­къузэ. ИщIэфыну­къым апхуэдэу псын­щIэу. Урысей Федерацэм и щIыб Сирием къызэрыхуигъазэу, Америкэр къеуэну хьэзырщ. Аращи, сэ Урысейм и унафэщIхэм фIыщIэшхуэ яхузощI, къызэрыддэIэпыкъум, дыкъызэрахъумэм папщIэ. ДыкъыздэкIуэжар ди адэжь щIыналъэщи, абы и Iуэхур щхьэ­хуэщ, ауэ апхуэдэуи жысIэну сыхуейщ Сирием дэ иджыри къэс лей къызэрыщыттемыхьар. Зэи «Фы­кIуэж!» къыд­жа­Iакъым, адыгэм пщIэрэ нэмысрэ къыт­хуащIу дыпсэуащ. Иджы згъэ­щIагъуэри? Америкэр щхьэ Иорда­нием, Магърибым, Сауд Хьэрыпым, Эмиратхэм, Катарым, Оманым ящымыхьэрэ? Езыхэр зыхуейхэр уна­фэщIу  ягъэуващи аращ. Асад закъуэ журтхэм япэщIэту, Урысейм и телъхьэу къэнащи, ар ядэркъым. Лъэпкъхэр зэзауэу къагъэнащ. Шиити, суннити, хьэнэфити, маликити, сэлэфити, уэхьаббити, алауити – къэб­гъэхъей хъунур къызэрагъэIэтащ. Пса­лъэм папщIэ, уэ си къуэ­шыр букIащ. Сэ уи къуэ­шыр су­кIыжын хуейщ. УкIын фIэкI гупсысэ ямыIэжу къагъэнащ цIыхур, Iэщэ къа­лъыхъуэу.

Щам ис адыгэхэр къапщтэмэ, «Си адэжь щIыналъэм, си хэку-анэм сы­кIуэжын?», – жыпIэу куэдрэ ущIэ­чэнджэщэн щыIэкъым. КIуэжи, итIанэ уи анэм и фIагъ уигъэ­лъагъунщ. Къэ­кIуэжынур – кърекIуэж, къэмыкIуэжынум «Сыт къытхуащIэнур?» жаIэу псалъэ кърахьэкIыу дремыт.

Ридуан и щхьэгъусэ Амирэ зыри къы­джиIакъым. Уигу зыгъэгъу е зыгъэфI, уи нэгу щIэкIамрэ абы узэреплъымрэ къы­джепIатэмэ, адрей ди шыпхъухэми я Iуэху зыIутыр къэтщIэнт, жытIэу дыщелъэIум, Амирэ … къыщиудри къэгъащ. ЩIа­лищыр анэм щыму еплъхэрт, абы и гум щекIуэ­кIыр ящIэрти. Анэшыр зэрыщыту Щам къэнащ, махуэ къэс хъыбар гуауэ къалъоIэс. Дауэ ахэр зэрыхъунур? Зэрылъагъужыну? КъэкIуэжыфыну? Ридуан и псалъэхэм гъыбзэу къыщIэувэрт    Амирэ и нэпсхэр. Гуауэр псалъэм къы­щи­мыIуатэм и деж а зыращ Iэмалу къэнэжыр.

Газета «Адыгэ псалъэ».  

ЖЭМЫХЪУЭ Марьянэ.