Рубрика: Адыгэбзэ

  УФ-м и Президентым и Унафэм тету, хамэ къэралхэм щыщу политикэ, жылагъуэ, щIэныгъэ IэнатIэхэм пэрыт IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэм ­иджырей Урысейм и Iуэху зы­Iутыр зрагъэлъагъун пап­щIэ къы­зэрырагъэблагъэ программэм ипкъ иткIэ, Тыркум, Сирием, Иорданием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм я лIы­кIуэ­хэр (ныбжьыщIэ 20 мэхъу) шыщхьэIум и 18-м Москва къэлъэтащ. Урысейм щагъэ­кIуэ­ну махуипщIым хагъэхьащ политик, хьэрычэтыщIэ, жылагъуэ лэжьакIуэ ныбжьы­щIэхэм я адэжь лъахэм – Къэбэрдей-Балъкъэрым – и щыIэ­кIэ-псэукIэр зрагъэлъагъуныр, я лъэпкъэгъухэм яхуэзэныр. КъБР-м и Iэтащхьэ Къано­къуэ Арсен хамэ къэрал къикIа щIалэхэмрэ пщащэхэмрэ вэсэмахуэ КъБР-м и Правительствэм и Унэм иригъэблэгъащ.  Абы кърихьэлIащ федеральнэ инспектор нэхъыщхьэу КъБР-м щыIэ Вербицкий…

Дальше

  ПщIэ зыхуэтщI Владимир Владимир и къуэ!   Сирие Хьэрып Республикэм илъэсым щIигъуауэ политикэ зэпэщIэувэ­ны­гъэр щызэщIоплъэ. Правительствэм и дзэмрэ оппозицэ зэщIэузэдамрэ я зэныкъуэкъум хокIуадэ Урысейм и хэкуэгъуу Сирием щыпсэухэм ящыщ куэд, абыхэм яхэтщ адыгэхэри. УФ-м и Федеральнэ Зэхуэсым ФедерацэмкIэ и Советым и лIыкIуэ гуп Сирием щыIащ щытыкIэр зрагъэ­лъа­гъун, УФ-м и хэкуэгъухэмрэ ди лъэп­къэгъухэмрэ яхуэзэн папщIэ. Абыхэм яхэтащ Дунейпсо Адыгэ Хасэм, правительствэм емыпха зэгу­хьэ­­ныгъэхэми я лIыкIуэхэр. СХьР-м ще­кIуэкIыр зи нэкIэ зылъэгъуа лIыщ­хьэхэм жаIауэ щытащ Урысейм и хэкуэгъухэри ди лъэпкъэгъухэри щы­ты­кIэ гугъу къызэрихутар, абыхэм ящыщ куэдым Урысей Федерацэм къэIэпхъуэжыну гупыж зэраIэр. СХьР-м…

Дальше

Iуэхур зыIутыр нэхъ IупщIу уегъэ­лъагъу унагъуэм и псэукIэм зэрызи­хъуэжым. Нобэ фэдгъэцIыхуну ди гуа­пэ Теувэжхэ Ридуанрэ Амирэрэ я щIалищыр къыздашэжри къэкIуэжащ, я хъыджэбзыр унагъуэ ихьати, Щам къы­щынащ. НэхъыжьитIыр аргон газ лIэужьыгъуэр къагъэсэбэпурэ гъущI зэпыгъэвэнымрэ унэ зехьэнкIэ Iэзэхэщ, нэхъыщIэр етIуанэ илъэсым нэсауэ юрист IэщIагъэм хуоджэ. Ридуан бжьэдыгъущ, ауэ мухьэжырхэм я нэ­хъыбэм зэрахьэлу, адыгэбзэм и диалект псоми хуэшэрыуэщ. Игу къыдрихьейр къыджиIэну дыщелъэIум, Ридуан къыздикIа щIыпIэмкIэ къыщригъэжьащ: — Ди нэгум укъиплъэмэ, дыкъы­пы­гуфIыкI щхьэкIэ, ди гум лъыр къы­поткIу. Иджыри къэс дыщыпсэуа къэралым къыщыхъея зауэм хэкIуэдэнкIэ сошынэ абы къина адыгэхэр. Си унэм хьэпшыпу щIэлъыр сщэжри, гъуэгупщIэ…

Дальше

Ди газетым зэрытетащи, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и Хасащхьэм и зэхуэсышхуэр мэлыжьыхьым и 21-м Налшык къалэ щекIуэкIащ. Абы и лэжьыгъэм хэтащ Урысейм, Тыркум, Иорданием, Сирием щызэхэт Адыгэ Хасэхэм я тхьэ­мадэхэмрэ я лIыкIуэ­хэмрэ. Апхуэдэу кърагъэблэгъат УФ-м и Федеральнэ Зэ­хуэсым ФедерацэмкIэ и Советым КъБР-м и лIыкIуэу хэт Къэжэр Альберт, «Россотрудничество» IуэхущIапIэм ди хэкуэгъухэмрэ правительствэм пымыщIа зэгухьэны­гъэхэмрэ ядэлэжьэнымкIэ и управленэм и унафэщIым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Пугачев Вячеслав, Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэр­джэс, Адыгэ Республикэхэм я къэрал къулыкъущIапIэхэм я лIыкIуэхэр, нэгъуэщIхэри.  Псоми еджэн… НэщIэпыджэ Замирэ. Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.

Дальше

Дунейпсо Адыгэ Хасэм и Хасащхьэм хэтхэм я зи чэзу зэхуэсыр щэбэт кIуам Налшык къалэ ще­кIуэкIащ.   Лъэпкъым и зыужьыныгъэм, хамэ щIыпIэ куэдым щикъухьа адыгэхэм я зэкъуэтыныгъэм, абыхэм я зэпыщIэныгъэхэр гъэбыдэным, зыIууэ гугъуехьхэр гъэзэ­кIуэ­жыным, къапэщылъ къалэнхэр уб­зыхуным теухуа псалъэмакъ купщIафIэ куэд къыщаIэта зэхуэсышхуэм хэтащ Урысей Федерацэм, Тыркум, Иорданием, Сирием щызэхэт Адыгэ Хасэхэм я тхьэмадэхэмрэ лIыкIуэхэмрэ. ДАХ-м и Хасащхьэм и зэIущIэм кърагъэблэгъащ УФ-м и Федеральнэ Зэхуэсым ФедерацэмкIэ и Советым хэт Къэжэр Альберт, «Россотрудничество» IуэхущIапIэм ди хэкуэгъухэмрэ правительствэм пымыщIа зэгухьэныгъэхэмрэ ядэлэжьэнымкIэ и управленэм и унафэщIым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Пугачев Вячеслав, КъБР-м и Iэ­тащ­хьэмрэ…

Дальше

Иджыблагъэ КъБР-м и Правительствэм и Унэм щызэхэтащ республикэм лъэпкъ зэхущытыкIэхэм я IуэхукIэ зэпымыууэ щы­­лажьэ лэжьакIуэ гупым я зэIущIэ. Ар ири­гъэкIуэкIащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и премьер-министр Гертер Иван.  Абы къыщаIэтар зы Iуэхугъуэщ – КъБР-м и лъэпкъ политикэм и концепцэм и проектым хэплъэнращ. ЗэIущIэр къыщызэIуихым, Гертер Иван къыхигъэщащ мы Iуэхум республикэм и дежкIэ егъэлеяуэ мыхьэ­нэшхуэ зэриIэр икIи зэхуэсахэм гу лъаригъэтащ къарурэ зэфIэкIыу яIэр а лъэжьыгъэм ирахьэ­лIэн зэрыхуейм. КъБР-м жылагъуэ, дин зэгухьэныгъэхэм я ­Iуэх­у­­хэкIэ и къэрал комитетым и унафэщI Па­щ­ты Борис проектым зэп­кърыхауэ щытепсэ­лъыхьым къыхигъэщащ 2011 гъэм республикэм и Iэтащхьэм Парламентым зэрызыхуигъа­зэм тету лъэпкъ поли­ти­кэмкIэ…

Дальше

Хамэ къэрал щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм я IуэхухэмкIэ правительствэ комиссэм и зи чэзу зэIущIэр нэхъыщхьэу зытеухуауэ щытар УФ-м и Федеральнэ Зэхуэсым ФедерацэмкIэ и Советым и лIыкIуэхэр Сирие Хьэрып Республикэм зэрыщыIарщ, апхуэдэуи комиссэм и унафэхэр гъэзэщIа зэрыхъум тепсэлъыхьащ.   ЗэIущIэр ирегъэкIуэкI КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Ерчэн Темболэт ЗэIущIэр къызэIуихащ икIи иригъэкIуэкIащ КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Ерчэн Темболэт. Япэу псалъэ зрата, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ, Сирием щыIа гупым хэта Ажахъуэ Къанщобий кIэщIу тепсэлъыхьыжащ правительствэ комиссэм и унафэм ипкъ иткIэ, УФ-м икIа лIыкIуэхэр Сирием зэрыщыIам, щытыкIэ гугъу къихута…

Дальше

  УзиIэу зыми семыфыгъуэ, узиIэу зыми семыиж Си гъатхэ дыгъэ къуэмыхьэж, Си гукъыдэж, си гурыфIыгъуэ, Дунейр уэрыншэм ныбгъуэхьэшт, УзиIэу зыми семыфыгъуэ. УзиIэу зыми семыиж — АбыкIи, си бзэ, уэрщ си щапхъэр…                                           Адыгэ тхыбзэм и махуэм,  Бемырзэ Мухьэдин и усэмкIэ къызэIуахам,  теу­хуа зэIущIэр Iэтауэ щIалэгъуалэм Бахъсэн къалэ щрагъэкIуэ­кIащ. Гъатхэм и япэ дыгъэ бзийхэр къыщызыкъуих махуэ щIэращIэм Бахъсэн къалэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм щызэхуэсырт зэIущIэр егъэ­кIуэкIыным жэрдэмщIакIуэ хуэхъуа щIа­лэгъуалэр. Адыгэбзэм и пщIэр Iэтыным, лъэпкъыбзэр зыIурылъ дэтхэнэми дахэу игъэшэрыуэным, абы зегъэужьыным теу­хуауэ псэлъэну щIэны­гъэлIхэр, жылагъуэ лэжьакIуэхэр, егъэджакIуэ Iэзэхэр къра­гъэблэгъати, еджа­кIуэхэр темыпыIэжу пэп­лъэрт…

Дальше

   Зы Хэкум  ис адыгэхэмрэ   балъкъэрхэмрэ  ижь – ижьыж  лъандэрэ  къызэдогъуэгурык1уэ.   Щхьэусыгъуэ зэмыл1эужьыгъуэхэмк1э ар зэманым  п1алъэк1э  зэк1эщ1ичащ,    к1эрыхур  я  куэдами, абыхэм  «Бланэ  щалъху  мэк1уэж» – жыхуи1э  псалъэжьыр  ягъэпэжащ.

Дальше

Бзэщ1эныгъэм и разделхэр къатщтэмэ, лексикологиер зэхъуэк1ыныгъэ нэхъыбэ дыдэ здек1уэк1хэм ящыщ зыщ. Сыту жып1эмэ, гъащ1эм зеужь, хьэпшыпыщ1э куэд къожьэ, хьэпшыпыр къэдмыгъэсэбэпыж хъумэ, псалъэри дызыхуэмеиж мэхъу. Абы ипкъ итк1э къыхыдогъэк1 жьы хъуа псалъэхэр. Жьы хъуа псалъэхэр гупищу гуэшащ: историзмхэр, архаизмхэр,  анахронизмхэр.

Дальше